BYDŁO
Kokcydioza w bydle
Kluczowym czynnikiem decydującym o produkcyjności krów mlecznych są zdrowe cielęta, będące podstawą remontu stada. W pierwszych tygodniach życia cieląt największym problemem zdrowotnym są biegunki. Mogą być one spowodowane zarówno czynnikami niezakaźnymi, jak i zakaźnymi (bakterie, wirusy, pasożyty). Stanowią one przyczynę ponad 80% śmiertelnych przypadków cieląt w wieku do 3 tygodni życia. Choroby układu pokarmowego oraz oddechowego wpływają na pogorszenie przyrostów masy ciała oraz powodują zwiększenie kosztów opieki weterynaryjnej.
Kokcydioza jest chorobą przewodu pokarmowego wywoływaną przez pierwotniaki z rodzaju Eimeria. U bydła największą zjadliwość wykazują trzy gatunki Eimeria bovis, Eimeria zuerni oraz Eimeria alabamensis – ta ostatnia silnie występująca w okresie pastwiskowym już w pierwszym tygodniu życia cieląt. Okres inkubacji choroby średnio wynosi od 15 do 22 dni. Zachorowania zwykle występują pomiędzy 3 tygodniem a 6 miesiącem życia, z największym nasileniem pomiędzy 2 a 4 miesiącem. Choroba może również występować u jałówek, sporadycznie także u zwierząt dorosłych mając charakter bardzo ostry – często letalny. Kokcydioza jest jedną z głównych chorób cieląt, która może mieć niszczący wpływ na zdrowie i kondycję zwierząt, powoduje poważne uszkodzenia przewodu pokarmowego. Chorobę charakteryzuje duży stopień zakaźności, z tego względu należy jak najszybciej odizolować cielęta z jej objawami.
Szkodliwość pierwotniaków z rodzaju Eimeria związana jest w dużej mierze z uszkodzeniami nabłonka jelit – enterocytów, w efekcie pogorszeniu ulega strawność i absorpcja składników pokarmowych. Występuje odwodnienie, kwasica metaboliczna oraz endotoksemia w wyniku wtórnych zakażeń. W wielu przypadkach liczba pobranych oocyst jest mała i choroba przebiega w postaci podklinicznej, a obserwowane objawy są mało specyficzne.
Objawy kokcydiozy klinicznej to: bolesna biegunka z parciem, brak apetytu, bóle brzucha, obecność krwi w kale i/lub gorączka. Należy także zaznaczyć, że w większości przypadków kokcydioza bydła ma przebieg subkliniczny, w którym nie obserwuje się biegunki lub występuje ona w niewielkim nasileniu. W przypadku tej postaci choroby nie dochodzi do zniszczenia większych powierzchni nabłonka jelit (jak ma to miejsce w postaci ostrej) – nabłonek zazwyczaj regeneruje się. Jednak nawet zwierzęta z subkliniczną kokcydiozą charakteryzują się gorszym przyrostem masy ciała w stosunku do niezarażonych i już nigdy nie osiągną maksymalnego tempa wzrostu przewidzianego dla danego okresu odchowu. Bardzo często zdarza się, że większość zdrowych zwierząt wydala oocysty i nie wykazuje objawów klinicznych. Z tego względu oznaczenie gatunku, jak również analiza ilościowa oocyst (wielkość inwazji) jest istotna dla określenia dokładnego obrazu klinicznego.
Czynniki sprzyjające wystąpieniu kokcydiozy są związane ze środowiskiem, osobnikiem i patogenem. Wrotami choroby jest zazwyczaj środowisko; zanieczyszczona ściółka, pora roku (wilgotność, temperatura), warunki do sporulacji oocyst, stres zwierząt, higiena i zarządzanie odchowem. Istotne znaczenie ma wiek (cielęta od 3 tygodni do 6 miesięcy), spadek odporności oraz podatność na zarażenie. Dużą rolę odgrywa patogenność poszczególnych gatunków kokcydiów wywołujących chorobę, liczba oocyst i zakażenie mieszane oraz inne czynniki o charakterze immunosupresyjnym. Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu kokcydiozy są również niewłaściwe żywienie (osłabienie), niedobór witamin (A, K, E), selenu, oraz skażenie paszy mikotoksynami. Z reguły osobniki podatne nie przyjęły określonej ilości przeciwciał siarowych i to one będą najbardziej narażone na inwazję pierwotniaków.
Zwalczanie kokcydiozy polega na ograniczaniu presji patogenu. Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie warunki zoohigieniczne w pomieszczeniach dla cieląt i ich dobrostan. Należy pamiętać, że zarażenia oocystami są najczęstsze w bezpośrednim kontakcie z zanieczyszczonymi odchodami chorych zwierząt. Do zakażeń krzyżowych dochodzi także w licznych grupach cielą utrzymywanych w systemach wagowych a nie wiekowych co sprzyja reemisji patogenów. Ze względu na powszechne występowanie niepatogennych gatunków kokcydiów u bydła samo wykrycie oocyst bez różnicowania gatunków jest diagnostycznie w niewielkim stopniu przydatne. Po stwierdzeniu obecności kokcydiozy w stadzie, należy rozpocząć leczenie. Czas rozpoczęcia leczenia kokcydiozy jest bardzo ważny gdyż zakażone zwierzęta muszą być leczone z powodu infekcji i silnego odwodnienia. Producenci powinni wybrać odpowiednie leki w porozumieniu z lekarzem weterynarii. W leczeniu kokcydiozy dostępne są leki sulfonamidowe i terapeutyczna dawka amprolium. Antybiotyki mogą być konieczne w przypadku podejrzenia wtórnych infekcji bakteryjnych.
W profilaktyce kokcydiozy pewną role mogą odgrywać również dodatki paszowe zawierające immunoglobuliny, probiotyki a w szczególności standaryzowane fitobiotyki. Dla zapewnienia ochrony zwierząt i ograniczenia stosowania farmaceutyków z pomocą przychodzą roślinne ekstrakty zawierające w swoim składzie wiele rodzajów substancji czynnych, czyli związków, mających działanie lecznicze. Ze względu na zawartość substancji czynnych zioła coraz częściej wykorzystywane są jako naturalne immunostymulatory. Dodatkowo zastosowanie niektórych ziół w żywieniu cieląt może przyczynić się do poprawy smakowitości oraz lepszego pobrania paszy, co skutkuje większymi przyrostami masy ich ciała.
Wiele ziół jest znanych ze skuteczności w walce z pasożytami. Zauważono, że pewne rośliny wpływają korzystnie na zwalczanie kokcydiozy. Na przykład bylica roczna (Artemisia annua) zmniejszała uszkodzenia jelit powodowane przez oocysty. Inną rośliną o silnych właściwościach antybakteryjnych, przeciwgrzybowych oraz aktywną w zwalczaniu oocyst Eimeria sp. jest oregano (lebiodka). Olejek eteryczny z oregano zawiera ponad 30 aktywnych substancji, większość o charakterze fenolowym, które mają szerokie spektrum działania. Badacze sugerują, że olejek eteryczny z oregano może być skuteczny w profilaktyce kokcydiozy. Inna roślina, która może znaleźć zastosowanie w profilaktyce kokcydiozy to jeżówka (Echinacea). Również powszechnie znane rośliny zielarskie mogą mieć wspomagające działanie w przebiegu kokcydiozy. Pokrzywa zwyczajna, mięta pieprzowa z uwagi na działanie przeciwkrwotoczne mogą zmniejszać skutki krwawień spowodowanych przez kokcydiozę. Skuteczność tych preparatów w profilaktyce kokcydiozy będzie determinowana ich powtarzalnością oraz standaryzacją na substancje czynne.
Poznaj nasze rozwiązania
