Kryptosporydioza w bydle

Kryptosporydioza to groźna choroba powodowana przez pierwotniaka wewnątrzkomórkowego, który  uszkadza komórki nabłonka jelit cienkich. Z uwagi na fakt, że może występować również u ludzi, bardzo ważne jest wczesne wykrycie patogenu i zachowanie zasad bezpieczeństwa. Kryptosporydioza najczęściej atakuje cielęta w wieku od 5 do 20 dni i objawia się wodnistą biegunką, czasem z domieszką krwi lub śluzu. Chore cielęta wykazują bolesne parcie na stolec, stają się apatyczne, następuje szybkie odwodnienie i kwasica metaboliczna. Starsze zwierzęta (powyżej 2 miesięcy) przechodzą chorobę najczęściej bezobjawowo, stając się jej nosicielami wydalając zjadliwe oocysty. W wieku powyżej 4 miesiący zachorowalność znacząco spada (choroba przebiega bezobjawowo).

Główną przyczyną zachorowań cieląt w pierwszych tygodniach życia, szczególnie w okresie od urodzenia do ukończenia drugiego tygodnia życia, kończących się często upadkami są biegunki, które są efektem zakażenia chorobotwórczymi szczepami bakterii Escherichia coli, rotawirusami oraz kokcydiozą lub kryptosporydiozą. W chowie bydła obok klasycznej kokcydiozy występują także kokcydia z rodzaju Cryptosporidium oraz Neospora. Pasożyty z rodzajów Eimeria i Cryptosporidium są to patogeny jelitowe powodujące ostre biegunki, które mogą prowadzić do znacznego zmniejszenia przyrostu masy ciała i zwiększonych upadków cieląt. Obserwacje wskazują, że przyczyną nawet ponad 50% biegunek u młodych cieląt jest pasożyt Cryptosporidium parvum.

W przypadku podejrzenia kryptosporydiozy konieczna jest interwencji lekarza weterynarii. Chorobę można wykryć dzięki badaniu kału lub komórek nabłonka jelit. W praktyce popularne są  szybkie testy terenowe oparte na metodzie immunochromatograficznej, umożliwiające wykrycie patogenów powodujących biegunki cieląt (E. coli K99, rotawirus, coronawirus, C. parvum). Można również posłużyć się badaniem kału metodą flotacji w połączeniu ze specjalnymi barwieniami. Na tej podstawie można wdrożyć leczenie ukierunkowane na określony patogen.

W Polsce w leczeniu kryptosporydiozy stosowany jest halofuginon, który należy podawać przez 7 dni. Ponadto w celu szybszego powrotu do zdrowia zwierząt można  podawać  elektrolity i preparaty probiotyczne, a także jeżeli występuje  ograniczyć kwasicę metaboliczną.

Istotne znaczenie w przebiegu choroby ma regularne odpajanie cieląt mlekiem lub preparatem mlekozastępczym dobrej jakości co pomaga w odbudowie zniszczonych kosmków i chroni chore cielęta przed nadmiernym wychudzeniem.

Profilaktyka kryptosporydiozy oparta jest przede wszystkim na zasadach bioasekuracji oraz dobrych praktykach postępowania zarządzaniem żywienia:

• dokładne mycie i dezynfekcja sprzętu oraz pomieszczeń,
• utrzymywanie niskiej wilgotności w budynkach,
• używanie odzieży ochronnej,
• unikanie nadmiernego zagęszczenie zwierząt,
• ograniczenie czasu kontaktu nowo narodzonych cieląt z matkami,
• stosowanie specjalistycznych dodatków (szczególnie ziołowych) i mieszanek paszowych zawierających dodatki paszowe wpływające na właściwe funkcjonowanie przewodu pokarmowego,
• wczesne odpajanie cieląt siarą,
• izolacja chorych osobników.

Oocysty Cryptosporidium podobnie jak w przypadku patogenów powodujących kokcydiozę są bardzo odporne na czynniki środowiskowe, mogą miesiącami przetrwać w ściółce i podłożu stanowiąc zagrożenie dla cieląt. Konieczne jest regularne czyszczenie i dezynfekcja środowiska, z użyciem preparatów o potwierdzonym działaniu w stosunku do oocyt cryptosporidium, opalanie ogniem, oraz utrzymywanie cieląt w suchych, czystych kojcach.

W profilaktyce kryptosporydiozy pewną role mogą odgrywać również dodatki paszowe zawierające probiotyki i fitobiotyki.  Rośliny zawierają w swoim składzie wiele rodzajów substancji czynnych, czyli związków, mających działanie lecznicze. 

Niektóre zioła znane są ze skuteczności w walce z pasożytami.  Na przykład  bylica roczna (Artemisia annua) może być skuteczna w profilaktyce inwazji pierwotniakami.  Innymi roślinami o silnych właściwościach antybakteryjnych i przeciwgrzybowych oraz aktywną w zwalczaniu oocyst jest gorczyca (Sinapis alba) oraz tatarak (Acorus calamus) posiadające szerokie spektrum działania. Mydlnica (Saponaria officinalis) dzięki swoim właściwością czynnie włącza się do aktywnego wspomagania terpenów i glukozynolatów w eliminacji i obniżeniu liczebności cryptosporidium z organizmu żywiciela. Należy przy tym pamiętać, że tylko wystandaryzowane ekstrakty ziołowe i mikronizaty roślinne będą skutecznie wchodzić w skład nowoczesnych przyjaznych środowisku fitoterapii jako standardy mieszanek paszowych i dodatków dietetycznych dla cielą i małych przeżuwaczy.