Kolibakterioza w bydle

Kluczowym czynnikiem decydującym o produkcyjności krów mlecznych są zdrowe cielęta, będące podstawą remontu stada. Główną przyczyną zachorowań cieląt w pierwszych tygodniach życia, szczególnie w okresie od urodzenia do ukończenia drugiego tygodnia życia, kończących się często upadkami są biegunki, które są efektem zakażenia chorobotwórczymi szczepami bakterii Escherichia coli, rotawirusami oraz oocystami powodującymi kokcydiozę i kryptosporydiozę. Straty wywołane przez kolibakteriozy cieląt dochodzą do 50% wszystkich padnięć w pierwszych trzech dniach życia zwierzęcia. Escherichia coli to bakteria, która wchodzi w skład naturalnej, fizjologicznej flory jelita grubego zwierząt i człowieka. Obok niepatogennych szczepów występują jednak też takie, które wywołują groźne choroby. Chorobotwórczych szczepów jest wiele – o różny stopniu zjadliwości. Kiedy zasiedlą układ pokarmowy, wywołują zachorowania zwane kolibakteriozami.

Istotne znaczenie ma podawanie płynów nawadniających z elektrolitami oraz równoczesna aplikacja środków wiążących i chroniących błonę śluzową jelit (węgiel lekarski, taniny, glinokrzemiany, pektyny, len). Terapia antybiotykowa ciągle jest jednym z podstawowych metod leczenia biegunki cieląt, co budzi kontrowersje. Antybiotyki powinny być stosowane, jeżeli występuje zagrożenie bakteriemii lub posocznicy. Taka sytuacja występuje najczęściej u cieląt do 5 dnia życia, o słabej odporności, zalegających lub niewykazujących odruchu ssania. Przy tych powikłaniach najbardziej polecane jest stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania. Zaleca się, aby cielętom biegunkowym podawać mleko lub preparat mlekozastępczy w dziennej dawce sięgającej 12% masy ciała.

Jeżeli w stadzie występuje kolibakterioza, należy przeanalizować warunki utrzymania i żywienie krów, szczególnie w okresie zasuszenia. Ważne w profilaktyce kolibakteriozy cieląt jest także odpowiednie pojenie siarą, która zapewnia im odporność. Chodzi przede wszystkim o czas podania siary po raz pierwszy od porodu, ale też jej ilość i jakość.  Jest to szczególnie istotne, ponieważ zauważono, że istnieje związek pomiędzy szybkością, z jaką dostarczane są immunoglobuliny z siary a jego późniejszą odpornością.

Stosowanie dobre jakości preparatów mlekozastępczych stanowi istotny element profilaktyki kolibakteriozy cieląt. Bogate w pasze pochodzenia mlecznego preparaty mlekozastępcze zawierające dodatki funkcjonalne (pro-, prebiotyki i fitonbiotyki) przyczyniają się do szybkiego tempa wzrostu cieląt oraz ograniczają ryzyko biegunek. Wprowadzenie do preparatów mlekozastępczych dużej ilości pasz pochodzenia roślinnego zwiększa ryzyku dysfunkcji pokarmowych. Technologia przygotowania pójła ma również duże znaczenie. 

Istotną rolę w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia infekcji powodujących biegunki odgrywa utrzymanie czystości i higieny pomieszczeń oraz sprzętu używanego do żywienia cieląt. Zwierzęta powinny być utrzymywane w ciągu pierwszego tygodnia życia w indywidualnych budkach. Przy takim systemie utrzymania przypadki biegunki zdarzają się dużo rzadziej niż przy wychowie w cielętnikach. Przewagą wychowu w budkach jest ich łatwość mycia i dezynfekcji oraz możliwość szybkiego przemieszczania z jednego miejsca na drugie.

Ochrona nowo narodzonych cieląt przed biegunkami polega na szczepieniu krów cielnych w ostatnim okresie ciąży, z reguły 8–2 tygodnie przed wycieleniem, w celu zwiększenia koncentracji przeciwciał w siarze. W stadach bydła, w których stosowano programy szczepień krów przed porodem, zdecydowanie obniżyła się zapadalność na schorzenia biegunkowe u cieląt, a śmiertelność spadała do kilku procent.

W profilaktyce kolibakteriozy pewną role mogą odgrywać również dodatki paszowe zawierające immunoglobuliny, probiotyki i fitobiotyki.      W profilaktyce biegunek cieląt dosyć ważną rolę odgrywa stosowanie probiotyków – preparatów zawierających żywe kultury bakteryjne.

Rośliny zawierają w swoim składzie wiele rodzajów substancji czynnych, czyli związków, mających działanie lecznicze.  Ze względu na zawartość substancji czynnych zioła coraz częściej wykorzystywane są jako naturalne immunostymulatory. Dodatkowo zastosowanie niektórych ziół w żywieniu cieląt może przyczynić się do poprawy smakowitości oraz lepszego pobrania paszy, co skutkuje większymi przyrostami masy ich ciała. Wiele badań wykazało antybakteryjna aktywność takich roślin jak m.in. czarna rzepa, gorczyca, czosnek, cebula, chrzan, czeremcha, cynamonowiec, imbir, brzoza, jałowiec, jodła syberyjska, nasturcja, goździkowiec, papryka, pieprz, tymianek, lebiodka, macierzanka, rozmaryn, bazylia, cząber, sosna, kardamon, laurowiec, mięta, kolendra, biedrzeniec, seler, krwawnik. Opierając się na rezultatach dotychczasowych badań zainteresowano się m.in. roślinnymi substancjami bakteriostatycznymi i bakteriobójczymi, które noszą nazwę fitoncydów. Większość fitoncydów wykazuje dodatkowo właściwości fungistatyczne, przeciwzapalne i grzybobójcze oraz pierwotniakobójcze. Dzięki temu nie pojawia się zagrożenie nadkażenia podczas ich stosowania.