Problemy wątrobowe bydła

Wątroba to bardzo ważny gruczoł organizmu zwierząt. Jej wielofunkcyjność pozwala na uczestniczenie w niezbędnych procesach trawienia, absorpcji, metabolizmu i przechowywania większości składników pokarmowych niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu kręgowców. Ponadto jest odpowiedzialna za detoksykację, katabolizm i wydalanie z organizmu toksyn, hormonów i ksenobiotyków. Wątroba to centralny narząd przemiany materii i z całą pewnością określenie jej mianem „drugiego serca” nie będzie błędne.

Z uwagi na kluczową rolę w metabolizmie całego organizmu wątroba ma bardzo duży wpływ na zdrowie i produkcyjność zwierząt. W znacznej mierze decyduje o efektywnym wykorzystaniu paszy oraz optymalizacji produkcji mleka i mięsa jedynie przy prawidłowym funkcjonowaniu tego gruczołu.

Narażenie wątroby na działanie wielu czynników toksycznych, jak również czynników związanych z intensywnym metabolizmem u wysokowydajnych zwierząt jest nieodłączne w procesie maksymalizacji produkcji. Gruczoł ten ulega uszkodzeniu pod wpływem różnych czynników, w tym niewłaściwego żywienia i powszechnych zatruć pokarmowych. Z drugiej strony znane są również czynniki osłaniające komórki wątrobowe, które wykazują właściwości hepatoprotekcyjne.

Nowoczesne żywienie odgrywa niezwykle ważną rolę w funkcjonowaniu wątroby, a występujące w tym zakresie nieprawidłowości w wielu przypadkach są powodem zwyrodnienia lub martwicy wątroby. Występujące w paszy toksyny bakteryjne, grzybowe (mikotoksyny), pozostałości środków ochrony roślin, metale ciężkie i inne ksenobiotyki  z przewodu pokarmowego wraz z krwią trafiają do wątroby. Dochodzi wówczas do częstych uszkodzeń, dysfunkcji, zmian zwyrodnieniowych i martwicy komórek wątrobowych. Powyższa sytuacja jest efektem długotrwałej ekspozycji czynnika toksycznego w paszy i predysponuje do miana syndromy stłuszczenia wątroby. Sytuacja dotyczy ponad 30% krów mlecznych okresu przejściowego i zwłaszcza u krów osiągających rekordowe wyniki produkcji mleka w pierwszych dniach laktacji. Stłuszczenie wątroby jest chorobą wieloczynnikową, powodującą spadek ogólnej odporności organizmu i usposabia do zapaleń gruczołu mlekowego, matritis a nawet zapaleń płuc. Zaburzenia płodności u młodych zwierząt wywołane nieprawidłowym metabolizmem wątroby sięgają 40%.

Bydło narażone na spadek pobrania paszy w okresie intensywnej laktacji i przy ujemnym bilansie energii w fizjologiczny sposób narażone jest na niedobór energii dlatego tylko zdrowa wątroba może przejść bezpiecznie przez ten okres wzmożonego metabolizmu i zapełnić zdrowy status organizmu. Ponadto w okresie wczesnej laktacji dochodzi do mobilizacji rezerw tłuszczowych (lipoliza tkanki tłuszczowej) a to prowadzi do uwalniania dużych ilości wolnych kwasów tłuszczowych do krwiobiegu. Konsekwencją tego problemu jest nasilenie występowania chorób metabolicznych jak; ketoza, hipokalcemia, zaleganie poporodowe, zatrzymanie łożyska, metritis i mastitis a nawet kwasica i ochwat.

Istnieje wiele przykładów korzystnego wpływu żywienia na funkcjonowanie i regenerację  wątroby, które skupiają się w znacznej mierze na poprawie bilansu cukrów w dostarczeniu energii oraz niezbędnych składników pokarmowych potrzebnych do pokrycia potrzeb bytowych i produkcyjnych zwierząt a za tym idzie specyficznych substancji wspomagających funkcjonowanie watroby. Przypuszcza się, że istotną rolę w ochronie tkanki wątrobowej przed infiltracją tłuszczu odgrywa podaż metioniny i choliny dostępnej w dawce pokarmowej. Wzrost koncentracji udziału witaminy E i selenu dodatnio sprzyja odporność wątroby na stres oksydacyjny, co zmniejsza ryzyko dysfunkcji wątroby.

Istotne znaczenie w profilaktyce problemów związanych z funkcjonowaniem wątroby mogą mieć naturalne substancje zawarte w surowcach roślinnych. Na świecie znanych jest wiele preparatów składających się z jednej lub kilku roślin o działaniu hepatoprotekcyjnym. Do ich produkcji używa się ponad 100 różnych roślin ale skuteczność zawsze jest uzależniona od standaryzacji surowców. Substancje czynne zawarte w tych roślinach mają korzystny wpływ na funkcjonowanie wątroby, zwiększając wydzielanie żółci, regulują syntezę glikogenu, wzmagają funkcje detoksykacyjne tego gruczołu. Ponadto wywierają korzystny efekt na funkcjonowanie śledziony i nerek oraz serca.

Istnieją różne techniki bądź próby eliminowania negatywnych skutków mykotoksyn (najczęstszy czynnik zapalny problemu metabolizmu wątroby) bezpośrednio w przewodzie pokarmowym lub w wątrobie zwierzęcia, a do nich należą; adsorpcja, detoksykacja oraz biotransformacja. Komercyjne, dostępne preparaty są zwykle na bazie glinokrzemianów lub połączeń glinki z określonymi mikroorganizmami i/lub enzymami, które przekształcają toksyczne związki w nietoksyczne lub mniej toksyczne a ponadto bardzo często zawierają immunomodulatory w swoim składzie. Powszechnym składnikiem czynnym mieszanek paszowych stają się ekstrakty zawierajace flawonolignany oraz aminy biogenne. Przykładem może tu być sylimaryna, która pośrednio wzmaga procesy regeneracji komórek wątrobowych – hepatocytów, zmniejsza poziom wolnych rodników i przeciwdziała degradacji struktury błon komórkowych obniżając stężenie cholesterolu i triglicerydów we krwi, a przy tym podnosi poziom glutationu w wątrobie. Stwierdzono czynne działanie sylimaryny w ochronie wątroby przed szkodliwym wpływem mikotoksyn, etanolu oraz metanolu, równocześnie działając przeciwzapalnie i rozkurczowo co jest szczególnie przydatne u zwierząt gospodarskich żywionych intensywnie, wysoko skoncentrowanymi mieszankami paszowymi. Ponadto wywiera naturalne i długotrwałe działanie lipotropowe (usprawnienie i regulacja gospodarki przemian tłuszczy), hepatoprotekcyjne (ochronnie na miąższ wątroby) – intensyfikując przemiany wątrobowe.

Wieloskładnikowe preparaty ziołowe wspomagające prawidłowe funkcjonowanie wątroby znajdują zastosowanie w praktycznym żywieniu zwierząt. Poprzez pozytywny wpływ na wątrobę, szczególnie u wysokowydajnych zwierząt, oddziaływują korzystnie na wyniki produkcyjne. Efektywność tego typu preparatów jest szczególnie duża gdy mamy do czynienia z dużym obciążeniem wątroby (zwierzęta wysokowydajne) oraz gdy pasze zawierają związki antyżywieniowe i toksyny, a szczególnie bardzo niebezpieczne dla wątroby mikotoksyny.